Rouw en aanvaarding bij verlies van gezondheid

Bij verlies van gezondheid door ziekte, ongeval of andere fysieke aandoeningen is er in de reguliere complementaire zorg nog onvoldoende aandacht voor de emotionele factor in het herstel. “Rouw om het verlies en het aanvaarden van je nieuwe lijf vormen een belangrijke schakel in het herstelproces.”

Door Marjolijn van Spaandonk

Schouders eronder en door, is vaak de boodschap die we meekrijgen bij ziekte of lichamelijke aandoeningen. Er wordt actief ingezet op fysiek herstel. Maar hoe zit het met de mentale kant van een herstelproces? Hoe accepteer je het verlies van je gezondheid, dat jouw lijf en leven blijvend verandert? Dat dingen die zo vanzelfsprekend waren, je nu niet meer op dezelfde manier kunt?
“Dat is precies het punt: aanvaarden is de eerste stap naar acceptatie ”, zegt coach en ervaringsdeskundige Marjoke Smits. “Door stil te staan bij de rouw om je verlies werk je toe naar het aannemen van je nieuwe lijf en het aanvaarden van de nieuwe realiteit om in te herijken.” Marjoke pleit ervoor dat dit onherroepelijk deel uit zou moeten maken van het herstelproces in de reguliere zorg na een ingrijpende verandering in de gezondheid.

Schaamte en zelfvertrouwen
Een whiplash als gevolg van een auto-ongeluk verandert het leven van één van haar cliënten ingrijpend. Van een carrièrevrouw die op hoog niveau sport en met een rijk sociaal leven, naar een leven in de bijstand, fysieke beperkingen, eenzaamheid, depressie en pijn. Het revalidatietraject is gericht op veel sporten en de grens opzoeken. Fysiek herstellen, desnoods met medicatie. “Presteren was een onderdeel van haar opvoeding”, vertelt Marjoke. “Maar het lukte niet, ze had te veel pijn. Ze voelde zich alsof ze faalde als intelligente atletische vrouw. En niet gehoord.” Het forceren van fysiek herstel zonder aandacht te schenken aan het emotionele proces leidt tot een schuld- en schaamtegevoel. Het gevoel dat je ‘niet meer voldoet’ vormt een groot obstakel in sportieve en sociale activiteiten. Het zelfvertrouwen daalt en isolatie dreigt. De sleutel zit in het omzetten van de innerlijke strijd naar berusting en aanvaarding. “Het gevoel van schuld en schaamte omzetten in zelfwaardering en zelfvertrouwen, te staan voor wie je bent met alles wat je hebt en nog steeds goed genoeg bent.”

Vertraging & beweging
“Structurele verandering bereik je stapsgewijs maar soms ook vooral door vertraging”, weet Marjoke als geen ander. Marjoke verliest operatief haar schildklier door een tumor. Van zwemmen, turnen en halve marathons, belandt ze uitgeblust op de bank. De sportmentaliteit sloeg na het eerste blokje rond al snel aan, en sloeg door. “Mijn lijf kon dat niet meer aan. Het besef dat het oude leven voorbij is maakte me verdrietig. Alles is anders!” De nieuwe realiteit. Om het proces te kunnen begrijpen bijt Marjoke zich vast in wetenschappelijke onderzoeken en ontdekt dat ze nog niet stilgestaan heeft bij de rouw van haar verlies. “Vanuit de vertraging ben ik gaan bepalen welke sportelementen voor mij waardevol zijn; de buitenlucht, je hoofd leeg maken en zorgen voor je lijf. Deze elementen heb ik meegenomen naar de realiteit van nu en daar opnieuw invulling aan gegeven.” Vertraging brengt je in beweging en maakt je fysiek en mentaal sterker. “In rust in plaats van strijd, volgt bewustwording, aanvaarding en het herijken in een nieuw normaal. In dit proces is het heel gezond dat de oriëntatie op verlies en herstel elkaar afwisselen.”

Zorg voor jezelf
Luisteren naar je lijf en emoties is niet altijd eenvoudig. Zeker niet als daar abrupt een verandering in komt en de impact niet is te overzien. “Het ontkennen en negeren van verlies en de nieuwe realiteit werkt averechts. Mensen verliezen zichzelf in een overlevingsmechanisme en stoppen bijvoorbeeld met sporten of gaan overcompenseren. Het verergert in beide gevallen de klachten, fysiek én mentaal.”  Bewustwording, zien in mogelijkheden in plaats van beperkingen en het opnieuw leren begrijpen van je lijf is essentieel voor aanvaarding van het ‘andere lijf’. Voor Marjoke betekent dit dat haar activiteiten, zoals wandelen, fietsen en zwemmen, overdag ingepland worden en hersteltijd wordt ingebouwd. Haar client heeft beweging in de vorm van yoga opgepakt, voelt zich sterk en hervonden. “De rol van je beperking wordt bepaald door hoe jij jezelf ziet als één geheel. In plaats van weglopen juist analyseren en uitbreiden van je keuzemogelijkheden binnen de waarden van je grenzen. De grenzen beter aan leren te geven aan jezelf én anderen is een uitstekende vorm van zelfzorg en zelfwaardering.”

Marjoke Smits heeft haar eigen herstelproces omgezet in het programma ‘Ik & mijn nieuwe lijf’.
Als coach richt zij zich in haar praktijk, met rouw en trauma als specialisatie, op de persoonlijke groei en de verbinding tot jezelf. .